1. Frostig Gelişimsel Görsel Algı Testi

Görsel algı kavramı, görsel uyaranları tanıma, ayırt etme ve daha önceki deneyimlerle ilişkili olarak yorumlama yeteneğidir. Görsel algı sadece iyi görme yeteneği değildir. Bir görsel uyaranın yorumu göz ile değil beyinde olmaktadır. Görsel algılama hemen her davranışımızda bulunmaktadır. Görsel algılamadaki yetenekleri sayesinde çocuklar okumayı, yazmayı, aritmetik yapmayı ve okuldaki başarıları için gerekli olan tüm diğer becerileri öğrenmektedirler.

Test çocuklardaki görsel algı problemi veya göz-motor problemlerini ve derecesini saptamak, uygun akademik programa karar vermek amacıyla kullanılabilir. Test 4-8 yaş arasında olan çocuklara bireysel ve grup şeklinde uygulanır. Frostig bir kalem kâğıt testi olup, görsel algıyı 5 algısal beceri üzerinden değerlendirir.

• 1. El-Göz Koordinasyonu
• 2. Şekil-Zemin Ayırımı
• 3. Şekil Sabitliği (Değişmezliği)
• 4. Mekân-Konum Algısı (Uzaydaki Pozisyon)
• 5. Mekân İlişkilerinin Algısı (Uzay İlişkileri)

2. CAS (Cognitive Asessment Sysyem)

PASS Teorisi, Das, Naglieri ve Kirby (1994) tarafından oluşturulmuştur. DAS ve ark. (1966, 1970, 1973, 1976, 1980, 1982) PASS Teorisi ile bilişsel görüşlere dayalı olarak zekayı yeniden yorumlamakta ve bunu yaparken de Luria’nın görüşleriyle bağlantı kurmaktadırlar. Solso ve Hoffman(1991)’a göre Luria; Amerikan, İngiliz ve Kanada psikoloji dergilerinde en çok kaynak gösterilen Sovyet bilim adamıdır. PASS Teorisi’nin temeli Alexander Luria (1902-1977)’nın görüşlerine dayanmaktadır.

Bir Rus psikolog olan Luria, çağdaş nöro-psikoloji biliminin temellerini atan kişi olarak kabul edilmektedir. “Nöroloji” ve “Psikoloji” biliminin birbiri ile ilişkilendirilmesi sonucunda Bilişsel Psikolojide önemli bir yeri olan “Bilgi İşlem Modeli” oluşturulmuştur. “Bilgi İşlem Modeli” bu tür yeni teorik yaklaşımların da temelidir (Naglieri ve Das, 1997). Das ve ark. (1994)’na göre, PASS Teorisi; zekayı bilişsel işlemler olarak yeniden kavramsallaştıran bir görüş ortaya koymaktadır. Bu teori insanın bilişsel fonksiyonlarını, bilginin temeli olarak kabul edilen Planlama, Dikkat, Eşzamanlı ve Ardıl bilişsel işlemlere dayandırmaktadır. Bu teoriye göre insanın bilişsel aktiviteleri 4 parçadan oluşmaktadır:

• Bilişsel kontrolü sağlayan “Planlama” işlemleri,
• İstenilen amaca ulaşmak için bilişsel işlemlerin kullanımı, kararlılık ve kendini kontrol, belli bir süre içinde odaklanmış ve seçici bilişsel aktiviteyi sağlayan “Dikkat” işlemleri.
• Bilgi üzerinde işlem yapmanın iki formu olan “Eşzamanlı ve Ardıl Bilişsel İşlemler” (Akt: Naglierive Das, 1997).

Cognitive Assessment System - CAS (Bilişsel Değerlendirme Sistemi) 5-17 yaşları arasındaki çocukların bilişsel işlemlerini değerlendirmek için yapılandırılmıştır. CAS, PASS Teorisi (Planning-Planlama, Attention-Dikkat, Simultaneous-Eşzamanlı, Successive-Ardıl)’nden türetilmiştir. CAS’ in kullanım alanları; (a) öğrenmede güçlü ve zayıf olunan bilişsel işlem alanlarının tespit edilmesi, sınıflandırma (öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği, zihinsel engel, üstünlük vb.), eğitim ve sağaltım programlarının değerlendirilmesi olarak özetlenebilir. CAS’i oluşturan dört ölçek, bu işlem alanlarıyla ilgilidir (Naglieri ve Das, 1997).

CAS Planlama Ölçeği: Naglieri ve Das (1997)’a göre planlama, bireyin problemlerin çözümlerini belirlediği, seçtiği, uyguladığı ve değerlendirdiği zihinsel bir işlemdir. Bu işlem oldukça karmaşık problemlerin çözümünde kullanılan araçları içermektedir. CAS Planlama ölçeği ile değerlendirilen bilişsel işlemler şu şekilde sıralanmaktadır;

• Stratejilerin oluşturulması
• Planların uygulanması
• Sonuçların tahmini
• Dürtü kontrolü
• Faaliyetin organizasyonu
• Yeni karşılaşılmış bir durum karşısında planlı tepkide bulunma
• Kendini kontrol etme
• Kendini değerlendirme
• Kendini gözleme
• Strateji kullanma
• Geribildirimde bulunma

CAS Dikkat Ölçeği: Bilişsel performansı etkileyen önemli işlemlerden biri de “Dikkat”tir. CAS Dikkat Ölçeği ile değerlendirilen bilişsel işlemler şu şekilde sıralanmaktadır;

• Konsantrasyon
• Temel noktaya odaklanma
• Önemli bilgiye odaklanma
• İlginin dağılmasını engelleme
• Seçici dikkat
• Dikkatin uzun süre devam ettirilmesi
• Çabanın sürdürülmesi

CAS Eşzamanlı Bilişsel İşlemler Ölçeği:CAS Eşzamanlı Bilişsel İşlemler Ölçeği ile değerlendirilen bilişsel işlemler şu şekilde sıralanmaktadır;

• Kelimelerden bir fikir bütünlüğü oluşturma
• Parçalardan bir bütün oluşturma ya da onları gruplama
• Aynı anda birden fazla şeyi görme
• Kelimeler arasındaki ilişkileri anlama
• Vurgunun anlaşılması
• Kavramları ve sözel ilişkileri anlama
• Uzamsal bilgi ile işlem yapma

CAS Ardıl Bilişsel İşlemler Ölçeği ile değerlendirilen bilişsel işlemler şu şekilde sıralanmaktadır;

• Ardışık bir serideki birbirinden bağımsız seslerin doğru telaffuz edilmesi
• Kelimelerin anlamsız olarak dizilimlerini kavrama
• Ardışık uyaranları anlama
• Seslerin özel dizilimli şekli ile çalışma
• Konuşmanın seri organizasyonu

CAS 5 – 7 ve 8 – 17 yaş olarak iki ayrı form şeklinde düzenlenmiştir. Çünkü bazı alt testler sadece 5 – 7 yaş arasını kapsarken, bazıları da sadece 5 – 17 yaş arasını kapsarken bazı alt testler 5 – 17 yaş aralığının tamamını kapsamaktadır. Bu test genel olarak 3-10 yaş arasında yer alan çocuklara uygulanır. Okul öncesi dönemde uygulanması daha sağlıklı sonuçlar alınmasına katkı sağlar.

3. Gessel Görsel Figürler Testi

Bir performans değerlendirme testi olup çocuklarda motor beceri, görsel algı, görsel hafıza, el-göz koordinasyonu, küçük kas becerilerini ölçer. Ayrıca çocuğunuzun fiziksel ve biyolojik gelişiminin izlenmesi, bulunduğu yaşa ait davranışları yapıp yapmadığı gibi genel gelişim süreçlerinin incelenmesi sonrasında çocuğun gelişiminde herhangi bir problem olup olmadığı ile ilgili bir değerlendirme yapılmasına olanak sağlar. Gesell testi kolaydan zora doğru sıralanmış 7 ana şekilden oluşur. Mevcut kartlarda ki çizimleri tamamlayan çocuklara uygulanmak üzere 3 ek kartı daha bulunmaktadır.

4. Bender Gestalt

L.A. Bender tarafından geliştirilmiş olan Bender Gestalt Görsel Motor Algılama Testi Ayşe Yalın ve Oya Somer tarafından Türkçeye uyarlanmıştır. Bu test, 5-11 yaş arasındaki bireylere uygulanan bireysel zeka testi olarak kullanılır. Zekânın Görsel devinimsel motor algılamasında gerilik, regresyon, fonksiyon kaybı ve organik beyin hasarlarını saptamak amacıyla kullanılmaktadır. 9 şekilden oluşmaktadır ve bu şekilleri kişinin çizmesi istenir. Görülen ve çizilen şekillerin her bir farklılığı farklı puanlandırılarak kişinin görsel motor algılama puanı hesaplanır. Sınırlandırılmış süre uygulaması yoktur.

5. AGTE (Ankara Gelişimsel Tarama Envanteri)

0 -6) yaş bebek ve çocukların gelişimi ile ilgili derinlemesine ve sistemli bilgi sağlayan bir değerlendirme aracıdır.

• Annelere sorularak ‘evet, hayır, bilmiyorum’ şeklinde yanıtlanan toplam 154 maddeden oluşmuştur. Sorular gelişimin farklı, ancak birbirleriyle ilişkili
• Dil-bilişsel,
• İnce motor,
• Kaba motor,
• Sosyal beceri öz bakım alanlarını temsil edecek biçimde düzenlenmiştir.

6. Metropolitan Okul Olgunluğu Testi

Hildreth ve arkadaşları tarafından hazırlanan Metropolitan Okul Olgunluğu Testi, Oktay (1980) tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır. Oktay (1980) 44 ilkokul çocuğuna Metropolitan Okul Olgunluğu Testi ile Metropolitan Başarı Testini uygulamış ve iki test arasındaki korelasyonun .34 ile .53 arasında olduğunu bulmuştur.

Metropolitan okul olgunluğu testi, okula yeni başlayan birinci sınıf çocuklarının yönergeleri anlamaya hazırlıklı olmalarını sağlayacak olan özellikleri ve başarılarını ölçmek üzere hazırlanmıştır. Her alt test uzman kişi tarafından sözlü olarak verilen yönergeye göre çocuğun işaretleyeceği ve kopya edeceği resimlerden meydana gelmiştir (Oktay 1983). Bu testin hem grup hem de bireysel olarak uygulaması mümkündür. Beş-altı yaş arası çocuklara uygulanan bu testin süresi yaklaşık 24 dakikadır. Test soru formu ve kayıt formundan oluşmaktadır. Uygulayıcının verdiği yönergeler doğrultusunda çocuğun testi yanıtlaması istenir (Wifred 1993).

Çocukları anaokulun sonunda veya birinci sınıfın başlangıcında değerlendirmek için hazırlanan ve on altı sayfadan oluşan bu test, altı ayrı alt testten oluşmaktadır. Bu testler şu şekilde sıralanmaktadır:

Bu test dilin anlaşılması ve kavranmasını belirlemeye yönelik bir testtir. Çocuktan, her sırada dört resim içinden söylenileni seçmesi istenmektedir.

Bu testte çocuktan kendisine anlatılan cümleyi anlaması ve gördüğü resimle bunu birleştirmesi gibi karmaşık bir işlem beklenilmektedir.

Sosyokültürel faktörün etkisinin fazla olduğu alt testlerden biri olan genel bilgi alt testinde söz konusu olan resimler, çocukların günlük hayatta her zaman karşılaşabileceği görme ve elleme olanağına sahip olduğu nesnelere aittir. Çocuktan gösterilen resimle tanıdığı nesne arasında ilişki kurması ve nesneyi isimlendirmesi istenilmektedir.

Okuma yazmanın öğrenilmesinde önemli bir yer tutan eşleştirme, metropolitan okul olgunluğu testinin en önemli bölümlerinden birini oluşturmaktadır. Benzerliklerin tanınmasını içine alır. Her madde de hayvanların, eşyaların, sayıların, harflerin, kelimelerin dört ayrı resmi sıralanmıştır. Sıranın ortasında çerçeve içine alınmış resmin aynısının çocuktan bulması ve çerçeve içine alması istenir. Genellikle bu testte şekilleri doğru olarak işaretleyemeyen ve ters işaretleyen çocuklarda okuma ve yazmada problemlerin görüldüğü belirtilmektedir.

Bu test sayı bilgisini ölçmektedir. Bu alt testte sayılar ve seriler hakkında belirli bir eğitimden geçmemiş olan okul öncesi çocuklarda o zamana kadar kazanılmış olan sayı kavramını dolayısıyla sayı olgunluğunu ölçmek amaçlanmaktadır.

Çocuğun gördüğü şekli doğru olarak algılaması ve buna mekan içerisinde yer verme yeteneğini ölçen bir testtir. Yazının öğrenilmesinde kopya etme önemli bir yer tutmaktadır. Yazı yazmayı öğrenmede gerekli olan, görsel algı ve hareket kontrolünün bileşimini ölçmektedir. Gördüğünü doğru algılayamayan ya da algıladığını mekanda doğru şekilde yerleştiremeyen çocukların, daha sonraları, okuma yazmanın öğrenilmesinde zorluk çekmeleri araştırmacıların özellikle üzerinde durduğu konulardan biridir (Çataloluk 1994). Bu tür testlerin çocuklarda, fiziksel gelişmeyi belirlediği kadar, zihinsel olgunluğu da belirledikleri saptanmıştır. Çocuğun, çizme ve yazmada gösterdiği mekanda ters algılama eğilimi kopya etme alt testinde kendini gösterebilir. Bütün bu alt testlerde her maddeye doğru verilen yanıt bir puan ile değerlendirilir. Puanların tümü testin toplam puanını oluşturur. Toplam puanın yüksekliği genel okul olgunluk düzeyinin yüksek olduğunu gösterir. Her alt testin kendine ait puanları da belirlenir.

7. Porteus Labirent Testi

Orjinal uygulama yönergesi ingilizce olan Porteus Maze testi (PMT) çocuklar, gençler ve yetişkinlerde zeka kapasitesini değerlendirmek ve öngörü oluşturmak için tasarlanmış bir zeka testidir. Porteus labirentleri testi 15-30 dakika arasında uygulanabilen ve çeşitli zorluk derecesindeki labirentlerden oluşur. Test uygulamasında kalemle çizilen çizgi ile çıkmaz yollara girilmemesi ve çizgilerin geçilmemesi gibi kurallara uyarak labirentin çıkış noktasına ulaşılması beklenir. WISC-R zeka testinin labirentler alt testindeki uygulama ile bazı farkları olmakla beraber yapı olarak benzerlik gösterir. Porteus testi Üç yaş dan itibaren uygulanan bir zeka testidir.

8. Peabody Resim Kelime Testi

5-18 yaş arasındaki bireylere uygulanmaktadır. Çocuğun dil gelişimini ölçmek amacıyla uygulanan bir testtir. Her kartta sekiz resmin bulunduğu 50 karttan oluşmaktadır.

9. Burdon Dikkat Testi

Bu test çocuğun, dikkat gücünü ölçer. Çocuklara bir sayfa üzerine gelişigüzel dizilmiş harfler verilir. Bu harfler belli ve düzenli aralıklarla dizilmiştir. Her sayfada (30) satır vardır. Sayfadaki her harfin sayısı bilinir. Örnek olarak hazırlanan arka sayfadaki testte 31 tane (a), 29 tane (g), 31 tane (b) ve 29 tane (d) harfi bulunmaktadır. Burdon testi “10-20” yaşlarındakilere uygulanır.Öğrencinin dikkat gücünü ölçmek amacıyla kullanılır. Eğitim-Öğretim yılı boyunca sınıf içinde dikkat eksikliği yaşayan öğrencileri belirlemek amacıyla bütün sınıfa yada dikkat toplamada güçlük yaşadığı düşünülen öğrencin dikkat gücünü belirlemek amacıyla bireysel olarak da uygulanabilir. Burdon Dikkat Testi 10 ile 20 yaş arasındaki tüm bireylere uygulanabilir. Uygulama sırasında öğrencilerin testi yapmaya istekli olmaları ve motivasyon sağlayabilmeleri çok önemlidir, isteksiz yapıldığında dikkat güçleri de doğal olarak azalacaktır.